સાધના યાત્રા : ચોથો દિવસ — "હું કોણ છું?" નો અંતરપ્રવાસ (તિરુવન્નામલઈ, ૨૦ એપ્રિલ, ૨૦૨૫)
સાધના યાત્રા : ચોથો દિવસ
તિરુવન્નામલઈ
તારીખ : ૨૦ એપ્રિલ, ૨૦૨૫
જેમ જેમ દિવસો આગળ વધી રહ્યા છે તેમ તેમ ધ્યાનનો અભ્યાસ વધુ ઊંડો બનતો જાય છે. આજે ચિત્તની સ્થિરતા પહેલા કરતાં વધુ અનુભવાઈ. અહીં મારી ધ્યાન પદ્ધતિ એ જ છે જે શ્રી રમણ મહર્ષિએ આપી છે – "હું કોણ છું?"
રમણ મહર્ષિએ ધ્યાન માટે એક બહુ સરળ અને સીધી રીત બતાવી – પણ એ પદ્ધતિ ઊંડાણથી ભરેલી છે : "હું કોણ છું?" એનો અર્થ છે – અંદર જઈને એ શોધવી કે વિચારો કોણે પેદા કર્યા? ભાવનાઓ ક્યાંથી આવે છે? અને એ ‘હું’ કોણ છે જે આ બધું જોતો રહે છે?
અમે વારંવાર વિચારતા હોઈએ છીએ :
હું દુઃખી છું, હું ખુશ છું, મને ગુસ્સો આવ્યો...પણ શું કદી વિચાર્યું છે કે આ ‘હું’ છે કોણ? જ્યારે આપણે ધ્યાનમાં બેસીએ અને વારંવાર એજ પ્રશ્ન ઊભો કરીએ – "હું કોણ છું?" – ત્યારે ધ્યાન ધીમે ધીમે અંદરની તરફ વળવા લાગે છે. મન વચ્ચે અનેક વિચારો લાવે છે, પણ જયારે પણ આપણે એ પ્રશ્ન પુછી લઈએ – આ વિચાર ક્યાંથી આવ્યો? કોણે તેને ઉત્પન્ન કર્યો? – ત્યારે ધીમે ધીમે વિચારો શાંત થવા લાગે છે. મન સ્થિર થવા લાગે છે.
શરીર, ભાવનાઓ અને મન – આ બધું અસ્થાયી છે. તે સતત બદલાતું રહે છે.
પણ એ આત્મા – જે બધાનું સાક્ષી છે – એ કદી બદલાતો નથી. એ આત્માની શોધ કરવી – એજ "હું કોણ છું?" નું ધ્યાન છે.
શરૂઆતમાં આ સાધના અઘરી લાગતી હોય શકે, કારણ કે મન બહુ ચંચળ છે.
પણ સતત અભ્યાસથી – એ પદ્ધતિમાં ઊંડાણ આવવા લાગે છે. જ્યારે ધ્યાનમાં બેસી એજ પ્રશ્ન પુછીએ : "હું કોણ છું?" – ત્યારે અંદરથી શાંતિ ઊભી થાય છે, અને આપણે આપણા સાચા સ્વરૂપની ઝલક મેળવવા લાગીએ છીએ.
રમણ મહર્ષિની આ પદ્ધતિને ભારતમાં અને વિદેશમાં અનેક લોકોએ અપનાવી છે. કોણ કેટલો સફળ થયો એ તો કહેવું મુશ્કેલ છે – અને એ જાણવાની જરૂર પણ નથી. મુખ્ય વાત એ છે કે રમણ મહર્ષિએ લાખો લોકોનું ધ્યાન તરફ ધ્યાન ખેંચ્યું – તેમને માર્ગ પર ચઢાવ્યા.
હું અહીં જોઈ રહ્યો છું કે વિદેશી લોકો વધુ ઊંડાઈથી ધ્યાનમાં ઊતરવાનો પ્રયાસ કરે છે. કદાચ તેમના માટે અધ્યાત્મનું મૂલ્ય વધુ ઊંડું છે. અથવા કદાચ એમ પણ કહી શકાય કે તેઓ જે કરે છે એ સંપૂર્ણ સમર્પણથી કરે છે.
મારા અનુભવ પ્રમાણે, ધ્યાન જીવનનું સર્વોચ્ચ મૂલ્ય છે. અધ્યાત્મ કહે છે – જેણે ધ્યાન નથી કર્યું, તેણે પોતાની ઓળખના બધા દ્વાર બંધ કરી દીધા છે.
સાધુ માટે ધ્યાન એ વૃક્ષનો મૂળ છે, શરીર માટે મસ્તક જેવું છે. ધ્યાન વિના સાધુતા ફક્ત દેખાવ છે – અંધારામાં ભટકવાની ભુલભુલૈયા છે.
હું આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞજીનો ઋણી છું કે તેમની કૃપાથી મને ધ્યાનનો માર્ગ પ્રાપ્ત થયો. મને હંમેશાં એવું લાગ્યું છે કે ધ્યાન વિના જીવન પ્રકાશમાન બનતું નથી –
તેમાં neither તેજસ્વિતા હોય છે, ન શાશ્વતતાની સુગંધ. ધ્યાન એ શાશ્વત સત્યની શોધનો માર્ગ છે. જ્યારે સાધક આ માર્ગે આરૂઢ થાય છે ત્યારે બહારની ક્ષણભંગુર રમણીઓ આપમેળે છૂટી જાય છે.
~ સમણ શ્રુતપ્રજ્ઞજી
સાધના યાત્રા : ત્રીજો દિવસ — “હું કોણ છું?” નો આંતર પ્રવાસ (તિરુવન્નામલૈ, ૧૯ એપ્રિલ, ૨૦૨૫)
સાધના યાત્રા : ત્રીજો દિવસ
તિરુવન્નામલૈ, તમિલનાડુ
૧૯ એપ્રિલ, ૨૦૨૫
આજનો ધ્યાનનો પ્રવાહ રોજ મુજબ આગળ વધ્યો. પરંતુ અંદર કંઇક શાંત થઈ ગયું હોય એવું લાગ્યું—વિચારોની ગતિ ધીમી પડી. સ્પષ્ટ સમજાયુ કે વિચાર એ આપણી વાસ્તવિક ઓળખ નથી, માત્ર કામચલાઉં ટેકો છે. વિકલ્પો મનની ઊથલપાથલ છે, આત્માની સચ્ચાઈ નથી.
રાત્રે ઊંઘવાની પહેલા, મૌની સાધુની પુસ્તક “પરમ શાંતિના દિવસો” વાંચવાનું શરૂ કર્યું. કેટલીક પંક્તિઓ એવી હતી કે જેમાં મન અટકી ગયું —એવી લાગણી થઈ કે આ શબ્દો કોઇ પૂર્વજન્મની યાદ બનીને પાછા ફરી રહ્યા છે.
શ્રી રમણ મહર્ષિનો જન્મ ૩૦ ડિસેમ્બર ૧૮૭૯ના રોજ મદુરાઇ પાસેના એક નાનકડા ગામમાં થયો હતો. બાળપણમાં તેમનું નામ વેંકટરમણ હતું—તેઓ એક તંદુરસ્ત, આકર્ષક બાળક હતા, રમતમાં રસ હતો પણ અભ્યાસમાં ખાસ રુચિ ન હતી. તેમના કુળમાં માન્યતા હતી કે દરેક પેઢીમાંથી એક પુત્ર સંન્યાસ ગ્રહણ કરશે.
પરિયાપુરાણ—૬૩ શૈવ સંતોની જીવનકથાઓ—એ બાળ રમણના હૃદયમાં તપસ્વી બનવાની આગ જગાવી. ત્યારે જ પ્રથમવાર “અરુણાચલ” નામ તેમના ચિત્તમાં પ્રવેશ્યું—જે પછી તેમના જીવનનું કેન્દ્ર બની ગયું.
એક દિવસ જ્યારે તેઓ એકલાં હતા, તેમને મૃત્યુનો અનુભવ થયો. થોડા સમય પછી તે જ શરીરમાં જીવન પાછું આવ્યું—પણ અંદરનો ચેતન સ્વરૂપ સંપૂર્ણ રીતે પરિવર્તિત થઈ ગયો. હવે તેમને ખબર પડી કે તેઓ માત્ર શરીર કે મન નથી—તેઓ તેના પારના છે.
આ પછી તેમણે મદુરાઇ છોડ્યું અને એક પત્ર લખી ગયા:
“મને શોધવા નહીં આવશો, હું એક ઉચ્ચ ધ્યેય માટે અને નેક કાર્ય માટે નીકળી રહ્યો છું.”
કેટલાક વર્ષો સુધી તેઓ ઘોર સમાધિમાં તત્પર રહ્યા—બાહ્ય વિશ્વથી દુર, આંતર યાત્રામાં લીન.
શ્રી રમણ મહર્ષિની ઉપસ્થિતિ માત્રથી આત્મામાં મૌન ઊભું થતું. ત્યાં કોઈ જાતિ, વર્ગ કે પંથનો ભેદ નહોતો—એમના સાંનિધ્યમાં દરેક સાધક એક સમાન ધ્યાનમાં લીન થઇ જતા.
તેમની સાધનાનો મંત્ર હતો:
*"હું કોણ છું?"*
આ પ્રશ્નમાં જ સમગ્ર આત્મ-અન્વેષણનું બીજ છુપાયેલું છે. એ પ્રશ્ન જ ધ્યાન બની જાય છે—અને ધ્યાન જ અંતે આત્માનું દ્વાર ખોલે છે.
ગ્રીસના પ્રાચીન મંદિરોમાં લખેલું છે: “સ્વયંને જાણો.” પ્લેટોએ કહ્યું: “જ્યારે તમે તમારું સ્વરૂપ જાણશો, ત્યારે ભગવાન અને જગતને પણ ઓળખી શકશો.”
શ્રી રમણનું આત્મઅન્વેષણ આ સિદ્ધાંતને જીવનમાં ઉતારે છે.
તેઓ કહે છે:
"તમારો પોતાનું આત્મબોધ એ સર્વોત્તમ સેવા છે, જે તમે જગતને આપી શકો છો."
જ્ઞાનીજનોએ હંમેશાં એમ જ કર્યું છે—પોતાના જ્ઞાનથી વિશ્વને પ્રકાશિત કર્યું છે.
ધર્મ, આચાર અને પુણ્ય-પાપની કલ્પનાઓ સાધકને ત્યા સુધી પૂરક હોય છે, પણ જ્યારે એક વાર આત્માની દિવ્ય ઝાંખી મળે છે, ત્યારે બાહ્ય પ્રેરણાઓ નાબૂદી પામે છે—અને પાપ તરફ વળવાનું પણ અશક્ય બની જાય છે. કારણ કે પાપ એ ક્ષણિક ‘અહં’ ની વ્યાખ્યા છે—not the awakened soul.
*મહર્ષિની બીજી અમૂલ્ય વાત:*
"તમારા માર્ગથી વિમુખ ન થાઓ. આત્માની શોધમાં સ્થિર રહો. જ્યાં સુધી આત્માની અનુભૂતિ ન થાય, ત્યાં સુધી કોઈપણ કર્મ ચોક્કસ રીતે યોગ્ય છે કે નહીં એ કહેવું મુશ્કેલ છે."
સ્વયં પર વિશ્વાસ રાખો. તમારું સાચું સ્વરૂપ ઓળખો.
આત્મ અન્વેષણને જ તમારી સાધના બનાવો.
બાકીના બધા પાટા, પોતે જ એક બીજા સાથે સુંદર રીતે ગોઠવાઈ જશે.
~ Samanji
સાધના યાત્રા: બીજો દિવસ
તીરુવન્નમલય, તામિલનાડુ
તા. 18 એપ્રિલ 2025
આજે સાધનાનો બીજો દિવસ છે. બ્રહ્મમુર્હતમાં, સવારે અને સાંજે એમ ત્રણ વાર રમણ આશ્રમમાં ધ્યાન કરવા માટે જાઉં છું. ત્યાં ખરેખર ધ્યાનના પરમાણુ અનુભવાય છે. જેટલો સમય નક્કી કર્યો હોય એનાથી વધુ બેસવાનું મન થાય છે. એક નિર્વિકલ્પ આનંદ છે.
ત્યાં એક ગહન ચુપ્પી અનુભવાય છે. ગુજરાતથી આટલું દૂર આવવું ખરેખર સાર્થક થઈ ગયું. આમેય અહીં સુધી બધા પહોંચી નથી શકતા.. કોઈક અદ્રશ્ય શક્તિનો કોલ આવે કે કૃપા થાય ત્યારે આવો ભાવ જાગતો હોય છે, એવું મને લાગે છે.
ધ્યાનમાં બેસવું અત્યંત સરલ પ્રક્રિયા છે. પરંતુ ધ્યાનની પૂર્વ ભૂમિકા નિર્મિત કરવી એ અઘરી બાબત છે. ધ્યાનની પૂર્વભૂમિકામાં કેટલીક બાબતો અનિવાર્ય છે.
1. પૂર્વ જન્મની સાધના:
પૂર્વ જન્મની ધ્યાન સાધનાનો અભ્યાસ હોય તો જ આ જન્મમાં ધ્યાન સાધના સરળ બને છે.
2. તીવ્ર સંકલ્પ:
પૂર્વ જન્મની સાધના ન હોય તો તીવ્ર સંકલ્પ કરવાથી ધ્યાન સાધનામાં પ્રવેશ થઈ શકે છે.
3. અભિરુચિ:
અભિરુચિ એટલે ધ્યાનમાં જવા માટે અંતર્મુખતા નો ભાવ હોવો જોઈએ. ભીતરી તત્વ ખોજવાની અભિપ્સા હોવી જોઈએ, તીવ્ર તડપ હોવી જોઈએ.
4. ધ્યાનની પ્રાથમિકતા:; ત્યારબાદ ચોથું અનિવાર્ય તત્વ છે - ધ્યાન અભ્યાસની પ્રાથમિકતા. ધ્યાનમાં બેસવાને પ્રાથમિકતા આપવી અને નિયમિત આદત પૂર્વક ધ્યાન કરવું. આમ.કરી શકો તો જ ધ્યાનમાં પ્રવેશ સરળ બને છે.
બાકી એ સત્ય હકીકત છે કે અબજો લોકોમાં લાખો લોકો ધર્મના માર્ગે પ્રવેશ કરે છે, પરંતુ એ લાખોમાંથી પાંચ દસ હજાર લોકો ધ્યાનમાં બેસવાની કોશિશ કરે છે. પરંતુ આ કોશિશ માત્ર એક કુતુહલતાનું પરિણામ છે. એ પાંચ દસ હજાર લોકો જે કોશિશ કરે છે એમાંથી માત્ર બસો પાંચસો લોકોને ખરેખર ધ્યાનની ઉત્કંઠા જાગી હોય છે અને એમાંથી પચાસ સો લોકો ધ્યાનમાં ઉતરી શકે છે. એમાંથી કેટલાક ખોજી હોય છે અને કેટલાક પહોંચી ગયેલા જ્ઞાની. ખોજી ધ્યાન થકી સ્વની શોધ ચાલુ રાખે છે અને જ્ઞાની ખોજ કરીને મંઝિલ સુધી પહોંચી ગયા હોય છે.
એટલે આ માર્ગ આમ જુઓ તો સરળ નથી કેમકે અંદર ઉતરવું એ સામાન્ય બાબત નથી. અંદર બેઠેલા અનાદીના અંધકારનો સામનો કરવો પડે છે. એ અંધકારને ભેદીને, વિભાવોને છેદીને, વિકલ્પોને વિરામ આપીને ભીતરમાં ઉતારવાનું હોય છે.
જે વ્યક્તિને ધ્યાનનો આવો નશો ચડી જાય તેના ઉપર પછી દુનિયાનો કોઈ નસો ચડતો નથી. આ નશો ચઢાવવા જેવો છે. ધ્યાનમાં ઉતરવા જેવું છે. ભીતરના સત્યનો સાક્ષાત્કાર કરવા જેવો છે. ધર્મની બહુ કસરતો કરવાની જરૂર નથી, એ બધા પ્રપંચો છે. ધ્યાનનો માર્ગ જ તમને તમારા સુધી લઈ જશે. એ જ જીવનનો અત્યંત ધ્યેય છે.
~ સમણ શ્રુતપ્રજ્ઞજી
તમિલનાડુ
સાધના યાત્રા | Day :1
૧૭ થી ૨૩ એપ્રિલ, ૨૦૨૫ શ્રી રમણ મહર્ષિ આશ્રમ, તિરૂવનમલઈ
૧૬ એપ્રિલ, ૨૦૨૫
આજે હું ચેન્નઈમાં શ્રી પદમજી ચોરડિયા સાહેબના નિવાસસ્થાને પહોંચ્યો છું. અભય એરપોર્ટ લેવા આવેલ, એ માટે એમનો આભાર. સાંજે આત્મીય ભાવનાથી ભરેલો સત્સંગ યોજાયો અને બીજા દિવસે સવારે પ્રેમપૂર્વકનો સ્વાદિષ્ટ નાસ્તો લીધી. પદમજી અને સમગ્ર પરિવારનો આદરભર્યો આભાર તેમના સ્નેહ અને આત્મીય સ્વાગત માટે અને આભાર આનંદ ભાઈ ચોરડીયા માટે પણ જેમને આ આયોજન કર્યું.
*૧૭ એપ્રિલ, ૨૦૨૫*
નાસ્તા બાદ અમારી તિરૂવનમલઈ તરફની યાત્રા શરૂ થઈ. આ પવિત્ર સ્થળ ચેન્નઈ અને બેંગલોર બંનેથી લગભગ ૨૦૦ કિમી દૂર આવેલું છે. ત્યાં પહોંચીને પ્રથમ અમે અરુણાચલેશ્વર શિવ-શક્તિ મંદિરમાં દર્શન કર્યા. મંદિરના શાંત અને દિવ્ય વાતાવરણમાં ગહન આંતરિક શાંતિનો અનુભવ થયો.
સાંજના સમયે, અમે પ્રખ્યાત શ્રી રમણ મહર્ષિ આશ્રમમાં ધ્યાન કર્યું – એક હૃદયસ્પર્શી અનુભૂતિ થઈ. આશ્રમમાં એવી મૌનતા વ્યાપેલી છે કે જાણે પોતે રમણ મહર્ષિની દિવ્ય ઉપસ્થિતિ અનુભવી રહ્યા હોઈએ.
આશ્રમમાં રહેવાની પૂર્વ વ્યવસ્થા ન હોવાથી, ગણેશભાઈની વ્યસ્તતાના કારણે એ બુકિંગ કરવાનું ચૂકી ગયા.. કંઈ વાધો નહીં, થોડી તકલીફ પડી પણ એ પણ સાધના જ છે ને!
હું આશ્રમથી માત્ર ૨ મિનિટના અંતરે આવેલા શાંતિમય શ્રી શેષાદ્રી સ્વામીગળ આશ્રમમાં રોકાયો છું. દરરોજ હું રમણ આશ્રમમાં ધ્યાન કરવા જાઉં છું.
આશ્રમનું વાતાવરણ સંપૂર્ણ મૌનમાં ડૂબેલું છે. ત્યાંના કર્મચારીઓ અને સેવકો પણ મૌનમાંથી પોતાની ફરજો બજાવે છે. અહીંની આંતરિક શાંતિ ખૂબ ઊંડી છે.
મને વિશેષ રૂપે આશ્રમમાં નાસ્તો કરવાનો પણ અવસર મળ્યો – કેળાના પાન પર પીરસાયેલ સરળ પરંતુ આધ્યાત્મિકતાથી ભરેલું ઇડલી અને સાંભર. કોઈ ચમચી નહીં – પરંપરાગત રીતે પાંચ આંગળીઓથી જ ભોજન. એક મનને સ્પર્શે એવી અનુભૂતિ!
આશ્રમનું પુસ્તકાલય એ એક અધ્યાત્મિક ખજાનો છે. શ્રી રમણ મહર્ષિ પર આધારિત ઘણા પુસ્તકો જોવા મળ્યા, અને કેટલીક ગુજરાતી આવૃત્તિઓ ખરીદવાની મારો ઈરાદો છે.
---
શ્રી રમણ મહર્ષિ (૧૮૭૯ – ૧૯૫૦) વિશે થોડી માહિતી
શ્રી રમણ મહર્ષિ આધુનિક ભારતના અત્યંત પૂજનીય ઋષિ હતાં, જેઓ આત્મવિચાર (Self-Inquiry – આત્મવિચારणा) વિષેના તેમના ઊંડા શિક્ષણ માટે જાણીતા છે. તેમનો મુખ્ય સંદેશો સરળ પણ જીવન પરિવર્તન કરનાર એવો હતો: "હું કોણ છું?" તેમણે શોધકોએ પોતાના અંદર નજર ફેરવી અને અહંકારની બહાર જતી પોતાની સાચી ઓળખ શોધવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.
રમણ મહર્ષિએ માત્ર ૧૬ વર્ષની વયે આત્મસાક્ષાત્કાર પામ્યા અને તેમના જીવનનો મોટો ભાગ તિરૂવનમલઈના પવિત્ર અરુણાચલ પર્વત પાસે વિતાવ્યો. આજે પણ તેમનો આશ્રમ શાંતિ, જાગૃતિ અને આંતરિક સ્થિરતાનું પાવન સ્થાન છે.
~ Samanji
---
Invest in Health Before Paying for Illness: 24/3/2025: Vavaniya
"The radiant energy shining on the forehead of a healthy individual remains untouched by any illness."
Those who do not make time for their health will eventually be forced to make time for their illness. If we prioritize our well-being from the beginning, imagine the transformation we could bring to the world! In today’s age, maintaining health demands greater awareness and active effort. As technology and machines have made life easier, physical exertion has declined. Therefore, we must consciously incorporate physical activities into our daily lives — such as running, cycling, and practicing dynamic yoga.
At least 32 minutes of such exercises each day are essential. These practices ensure the smooth functioning of the body's internal systems. Modern scientific research confirms that maintaining an elevated heart rate for 32 minutes daily stimulates the creation of new cells within the body.
In today’s fast-paced digital world, calming the mind has become as important as strengthening the body. Regular meditation for 32 minutes significantly increases the secretion of hormones like Neuropein and Serotonin, which reduce anxiety and fear, enhance memory, and improve overall mental clarity. Thus, just 32 minutes of daily meditation has been proven to work wonders for both mental and physical health.
Individuals committed to regular sadhana experience fewer illnesses, require less medication, and enjoy a lasting sense of joy and contentment. Without sadhana, even the greatest worldly successes feel hollow and unsatisfying.
Therefore, let us commit to at least 20 minutes of meditation each day — a simple yet powerful key to radiant health and true inner fulfillment.
This is today’s essential message for a vibrant and meaningful life...
~ Samanji
સાધના માં સ્વાસ્થ્ય નું મૂલ્ય – તા. ૨૪/૩/૨૫
"સ્વસ્થ વ્યક્તિના માથા પરની તેજસ્વી ઊર્જાને કોઈ રોગ સ્પર્શી શકે નહીં."
જે વ્યક્તિ પોતાના સ્વાસ્થ્ય માટે સમય કાઢતો નથી, તેને બીમારીના ઈલાજ માટે સમય કાઢવો જ પડે છે! બીમારી થતાં પહેલાંજ સ્વાસ્થ્ય જાળવી લઈએ તો દુનિયામાં કેટલો મોટો બદલાવ આવી શકે? આજના યુગમાં સ્વાસ્થ્ય જાળવવા માટે વધારે સક્રિય થવું જરૂરી છે. ટેક્નોલોજી અને મશીનરી વધતાં શારીરિક શ્રમ ઘટી ગયો છે. તેથી હવે ખાસ પ્રયત્નો કરવો જરૂરી છે. દોડવું, સાઈકલ ચલાવવી, દોડતા દોડતા યોગાસન કરવાં, એવો કોઈ ન કોઈ શારીરિક અભ્યાસ દરરોજ ઓછામાં ઓછો ૩૨ મિનિટ સુધી કરવો જરૂરી છે. આવી પ્રવૃત્તિઓથી શરીરના આંતરિક તંત્રો સારા બની રહે છે. આજના વૈજ્ઞાનિક સંશોધનોએ આ પુરવાર કર્યું છે કે ૩૨ મિનિટ સુધી સતત ધબકતી હ્રદયગતિથી થતી પ્રવૃત્તિઓએ શરીરમાં નવા કોષોની ઉત્પત્તિ થાય છે.
આજના ઝડપી અને ડિજિટલ યુગમાં મનોમન શાંત થવું અને ધ્યાન કરવું ખૂબ જ આવશ્યક બન્યું છે. સતત ૩૨ મિનિટ ધ્યાન કરવાથી "ન્યૂરોપીન" અને "સિરોટોનિન" નામના હોર્મોન્સનું સ્તર વધે છે, જેનાથી ચિંતા, ભય ઘટે છે અને યાદશક્તિ વધે છે તથા મન શાંત અને તાજું બને છે. એટલે રોજિંદા જીવનમાં ૩૨ મિનિટનું ધ્યાન સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ લાભદાયી અને ચમત્કારિક સાબિત થયું છે.
જે લોકો નિયમિત સાધના કરે છે તેઓ ઓછા બીમાર પડે છે, દવાઓની જરૂરિયાત ઘટે છે અને જીવનમાં આનંદનો પ્રવાહ યથાવત રહે છે. વિના સાધના ભલે મોટી મોટી સફળતા મળે, પરંતુ સાચો સુખ અને સંતોષ ન મળે. તેથી દરરોજ ઓછામાં ઓછા ૨૦ મિનિટ ધ્યાન કરવું આવશ્યક છે. આ આજના આરોગ્યનો સેતુ સંદેશ છે...
~ Samanji
साधना में स्वास्थ्य का मूल्य: दिनांक: 24/3/25
"स्वस्थ व्यक्ति के माथे पर चमकती ऊर्जा को कोई बीमारी छू भी नहीं सकती।"
जो अपने स्वास्थ्य के लिए समय नहीं निकालता, उसे बीमारी के इलाज के लिए समय निकालना ही पड़ता है! जब तक बीमारी होती है, तब तक दुनिया को कैसे बदला जा सकता है? स्वास्थ्य बनाए रखने के लिए आज के युग में हमें अधिक सक्रिय रहना पड़ेगा। जैसे-जैसे टेक्नोलॉजी और मशीनरी बढ़ी है, वैसे-वैसे शारीरिक श्रम कम हो गया है। इसके लिए हमें अलग से प्रयास करने होंगे। दौड़ना, साइकल चलाना, दौड़-दौड़ कर योगासन करना, ऐसा कुछ न कुछ प्रतिदिन 32 मिनट तक अवश्य करना चाहिए। इस तरह के प्रयासों से शरीर के भीतर के आंतरिक तंत्रों का अच्छा संचालन होता है। आज वैज्ञानिक शोधों द्वारा यह सिद्ध हुआ है कि लगातार 32 मिनट की हार्ट रेट (हृदय गति) से चलने वाली गतिविधियों से शरीर में नये कोशिकाओं का निर्माण होता है।
आज के तेज रफ्तार वाले डिजिटल युग में मानसिक ध्यान का महत्त्व और भी बढ़ गया है। लगातार 32 मिनट तक ध्यान करना डोपामाइन तथा सिरोटोनिन नामक हार्मोन के स्राव को बढ़ाता है, जिससे चिंता, भय कम होता है, याददाश्त बढ़ती है और मानसिक स्वास्थ्य में सुधार आता है। इसलिए प्रतिदिन 32 मिनट का ध्यान स्वास्थ्य के साथ चमत्कारी परिणाम देने वाला सिद्ध हुआ है।
जो लोग नियमित साधना करते हैं, उन्हें दवाइयों की आवश्यकता कम पड़ती है, उनकी रोग प्रतिरोधक शक्ति बढ़ती है और उनके जीवन में आनंद बना रहता है। साधना के बिना, भले ही बड़ी-बड़ी सफलताएँ मिल जाएँ, परन्तु वास्तविक सुख और संतोष नहीं मिल सकता। इसलिए प्रतिदिन कम से कम 20 मिनट ध्यान अवश्य करना चाहिए। यही आज का स्वास्थ्य का संदेश है...!
ववाणिया
ता. मार्च 23, 2025
आज मौन, एकांत और ध्यान साधना का तीसरा दिन पूरा हो गया। एकांत में रहने से आत्म-निरीक्षण सरल हो जाता है। आज तीसरे दिन मौन, एकांत और ध्यान के प्रयोग में समय बिताने के बाद यह एहसास हुआ कि मेरा मूल स्वभाव अंतर्मुखी है। कर्तव्य निर्वहन के कारण मैं स्वाभाविक रूप से बहिर्मुखी होने लगा और अपने अंतर्मुखी स्वभाव को भूलने लगा, लेकिन वह मेरा असली स्वभाव नहीं है। जिनका स्वभाव अंतर्मुखी होता है, उन्हें एकांत, ध्यान और मौन अच्छा लगता है। ऐसे लोग भीड़ से दूर रहना पसंद करते हैं, कम बोलने की प्रवृत्ति रखते हैं और अपनी मस्ती में डूबे रहते हैं।
मनुष्य को अपने मूल स्वभाव को पहचानना सीखना चाहिए। बहिर्मुखी व्यक्ति प्रबंधन (मैनेजमेंट) में कुशल हो सकता है क्योंकि यह मार्ग बाहर की ओर खुलता है। वहीं, अंतर्मुखी व्यक्ति आध्यात्मिक ऊंचाइयों को छू सकता है क्योंकि यह मार्ग भीतर की ओर जाता है। एक मार्ग शक्ति का है और दूसरा शांति का। शक्ति के मार्ग में अहंकार और संघर्ष होता है, जबकि शांति के मार्ग में नम्रता और स्वीकृति की भावना होती है ।
~ समणजी
વવાણિયા
તા. માર્ચ 23, 2025
આજે મૌન એકાંત ધ્યાન સાધનાનો ત્રીજો દિવસ પૂરો થાય છે. એકાંતમાં રહેવાથી સ્વનું તટસ્થ નિરીક્ષણ સરળ બને છે. આજે ત્રીજા દિવસે મૌન એકાંત અને ધ્યાન પ્રયોગમાં પસાર થવાથી ખ્યાલ આવે છે કે મારો મૂળ સ્વભાવ અંતર્મુખી છે. કર્તવ્ય નિર્વાહના કારણે સહજ રીતે બહિર્મુખતા થવા લાગી અને અંતર્મુખતાને હું ભૂલવા લાગ્યો પણ એ મારો મૂળ સ્વભાવ નથી. જેનો સ્વભાવ અંતર્મુખી હોય એને એકાંત, ધ્યાન, મૌન ગમશે અને આવા લોકો ભીડથી દૂર ભાગશે, વધુ બોલવાનું ટાળશે, પોતાની મસ્તીમાં ડૂબેલા રહેશે.
માણસે એની મૂળ પ્રકૃતિ પારખતાં શીખવું જોઈએ. બહિર્મુખી મેનેજમેન્ટ સારું કરી શકશે, આ માર્ગ બહાર તરફ ખુલે છે. અંતર્મુખી અધ્યાત્મની ઊંચાઈને પકડી શકશે કેમકે આ માર્ગ ભીતર તરફ ખુલે છે. એક શક્તિનો માર્ગ છે અને બીજો શાંતિનો. શક્તિના માર્ગમાં અહંકાર અને સંઘર્ષ છે, શાંતિના માર્ગમાં નમ્રતા અને સ્વીકાર ભાવ છે.~ *સમણજી*
