સાધના યાત્રા : ત્રીજો દિવસ — “હું કોણ છું?” નો આંતર પ્રવાસ (તિરુવન્નામલૈ, ૧૯ એપ્રિલ, ૨૦૨૫)

સાધના યાત્રા : ત્રીજો દિવસ

તિરુવન્નામલૈ, તમિલનાડુ

૧૯ એપ્રિલ, ૨૦૨૫

આજનો ધ્યાનનો પ્રવાહ રોજ મુજબ આગળ વધ્યો. પરંતુ અંદર કંઇક શાંત થઈ ગયું હોય એવું લાગ્યું—વિચારોની ગતિ ધીમી પડી. સ્પષ્ટ સમજાયુ કે વિચાર એ આપણી વાસ્તવિક ઓળખ નથી, માત્ર કામચલાઉં ટેકો છે. વિકલ્પો મનની ઊથલપાથલ છે, આત્માની સચ્ચાઈ નથી.

રાત્રે ઊંઘવાની પહેલા, મૌની સાધુની પુસ્તક “પરમ શાંતિના દિવસો” વાંચવાનું શરૂ કર્યું. કેટલીક પંક્તિઓ એવી હતી કે જેમાં મન અટકી ગયું —એવી લાગણી થઈ કે આ શબ્દો કોઇ પૂર્વજન્મની યાદ બનીને પાછા ફરી રહ્યા છે.

શ્રી રમણ મહર્ષિનો જન્મ ૩૦ ડિસેમ્બર ૧૮૭૯ના રોજ મદુરાઇ પાસેના એક નાનકડા ગામમાં થયો હતો. બાળપણમાં તેમનું નામ વેંકટરમણ હતું—તેઓ એક તંદુરસ્ત, આકર્ષક બાળક હતા, રમતમાં રસ હતો પણ અભ્યાસમાં ખાસ રુચિ ન હતી. તેમના કુળમાં માન્યતા હતી કે દરેક પેઢીમાંથી એક પુત્ર સંન્યાસ ગ્રહણ કરશે.

પરિયાપુરાણ—૬૩ શૈવ સંતોની જીવનકથાઓ—એ બાળ રમણના હૃદયમાં તપસ્વી બનવાની આગ જગાવી. ત્યારે જ પ્રથમવાર “અરુણાચલ” નામ તેમના ચિત્તમાં પ્રવેશ્યું—જે પછી તેમના જીવનનું કેન્દ્ર બની ગયું.

એક દિવસ જ્યારે તેઓ એકલાં હતા, તેમને મૃત્યુનો અનુભવ થયો. થોડા સમય પછી તે જ શરીરમાં જીવન પાછું આવ્યું—પણ અંદરનો ચેતન સ્વરૂપ સંપૂર્ણ રીતે પરિવર્તિત થઈ ગયો. હવે તેમને ખબર પડી કે તેઓ માત્ર શરીર કે મન નથી—તેઓ તેના પારના છે.

આ પછી તેમણે મદુરાઇ છોડ્યું અને એક પત્ર લખી ગયા:

“મને શોધવા નહીં આવશો, હું એક ઉચ્ચ ધ્યેય માટે અને નેક કાર્ય માટે નીકળી રહ્યો છું.”

કેટલાક વર્ષો સુધી તેઓ ઘોર સમાધિમાં તત્પર રહ્યા—બાહ્ય વિશ્વથી દુર, આંતર યાત્રામાં લીન.

શ્રી રમણ મહર્ષિની ઉપસ્થિતિ માત્રથી આત્મામાં મૌન ઊભું થતું. ત્યાં કોઈ જાતિ, વર્ગ કે પંથનો ભેદ નહોતો—એમના સાંનિધ્યમાં દરેક સાધક એક સમાન ધ્યાનમાં લીન થઇ જતા.

તેમની સાધનાનો મંત્ર હતો:

*"હું કોણ છું?"*

આ પ્રશ્નમાં જ સમગ્ર આત્મ-અન્વેષણનું બીજ છુપાયેલું છે. એ પ્રશ્ન જ ધ્યાન બની જાય છે—અને ધ્યાન જ અંતે આત્માનું દ્વાર ખોલે છે.

ગ્રીસના પ્રાચીન મંદિરોમાં લખેલું છે: “સ્વયંને જાણો.” પ્લેટોએ કહ્યું: “જ્યારે તમે તમારું સ્વરૂપ જાણશો, ત્યારે ભગવાન અને જગતને પણ ઓળખી શકશો.”

શ્રી રમણનું આત્મઅન્વેષણ આ સિદ્ધાંતને જીવનમાં ઉતારે છે.

તેઓ કહે છે:

"તમારો પોતાનું આત્મબોધ એ સર્વોત્તમ સેવા છે, જે તમે જગતને આપી શકો છો."

જ્ઞાનીજનોએ હંમેશાં એમ જ કર્યું છે—પોતાના જ્ઞાનથી વિશ્વને પ્રકાશિત કર્યું છે.

ધર્મ, આચાર અને પુણ્ય-પાપની કલ્પનાઓ સાધકને ત્યા સુધી પૂરક હોય છે, પણ જ્યારે એક વાર આત્માની દિવ્ય ઝાંખી મળે છે, ત્યારે બાહ્ય પ્રેરણાઓ નાબૂદી પામે છે—અને પાપ તરફ વળવાનું પણ અશક્ય બની જાય છે. કારણ કે પાપ એ ક્ષણિક ‘અહં’ ની વ્યાખ્યા છે—not the awakened soul.

*મહર્ષિની બીજી અમૂલ્ય વાત:*

"તમારા માર્ગથી વિમુખ ન થાઓ. આત્માની શોધમાં સ્થિર રહો. જ્યાં સુધી આત્માની અનુભૂતિ ન થાય, ત્યાં સુધી કોઈપણ કર્મ ચોક્કસ રીતે યોગ્ય છે કે નહીં એ કહેવું મુશ્કેલ છે."

સ્વયં પર વિશ્વાસ રાખો. તમારું સાચું સ્વરૂપ ઓળખો.

આત્મ અન્વેષણને જ તમારી સાધના બનાવો.

બાકીના બધા પાટા, પોતે જ એક બીજા સાથે સુંદર રીતે ગોઠવાઈ જશે.

~ Samanji