કૃષ્ણે ગીતમાં કહ્યું છે – અર્જુન તું બધા ધર્મોને છોડીને એક મારી શરણમાં આવી જા. આ ઉપરથી જોતા લાગશે કે અહંકારપૂર્ણ ઘોષણા છે. પરંતુ એવું નથી. હંમેશા શા માટે અને કંઈ પરિસ્થિતિમાં બોલાઈ રહ્યું છે એનો સંદર્ભ જોવો જોઈએ. કૃષ્ણ જે યુગમાં બોલી રહ્યા હતા એ પૂર્ણ નિર્દોષ શ્રદ્ધાનો યુગ હતો. એ સમયે કોઈને એવું નહીં લાગ્યું કે કૃષ્ણ કેવી અહંકારની વાત કરે છે. અર્જુને પ્રશ્ન પણ ન ઉઠાવ્યો. મહાવીર અને બુદ્ધના સમયમાં લોકોની ચિત્ત દશા વક્ર અને જડ થઇ ચૂકી હતી. મામેકં શરણમ વ્રજ કહ્યું પણ બુદ્ધ અને મહાવીરે આવું નહિ કહ્યું. સાધકની તરફથી આ સૂત્ર છે – અરિહંતની શરણ સ્વીકાર કરું છું. આ બે જ છોર છે શરણાગતિના. સિદ્ધ કહે છે – આવી જાઓ મારી શરણમાં અને સાધક કહે છે – હું આપની શરણમાં આવું છું.બુદ્ધમ, સંઘમ, ધમ્મ્મમ શરણમ ગચ્છામિ – હું શરણ જાઉં છું – પહેલું ચરણ છે. શરણ સ્વીકાર કરું છું એ યાત્રાનો અંત છે. અંતિમ કદમ છે. મહાવીરનું સૂત્ર છે – અરિહંતનું શરણ સ્વીકાર કરું છું. એટલે કે હું નક્કી કરી ચૂક્યો છું કે હું આપની શરણ સ્વીકાર કરું છું. હિન્દુ અને જૈન વિચારમાં મૌલિક ભેદ આ જ છે. એકમાં સિદ્ધ કહે છે બીજામાં સાધક કહે છે. મહાવીર કહે કે મારી શરણમાં આવી જાઓ તો લોકોને અહંકાર દેખાશે.બુદ્ધિ અને તર્ક શરણ જવાના વિરોધમાં છે. શરણની સ્વીકૃતિ અહંકારની હત્યા છે. ધર્મના ક્ષેત્રમાં ચેતનાનો વિકાસ અહંકાર મુક્તિ થકી જ સંભવ છે. મહાવીર શરણની વાત જ નથી કરતા. આ શરણ એકતરફની છે. સાધક તરફથી આ ઘોષણા છે. આજ તો સ્થિતિ વધુ વિકટ છે. આજે કોઈ ચૂપ રહેશે તો પણ લાગશે કે મૌન પણ એક સ્વીકૃતિ છે.તર્ક વધુ રોગગ્રસ્ત થયો છે.મૌન સંમતિનું લક્ષણ છે. આ આદમી અહંકારી છે તો અરિહંત કેવી રીતે હોઈ શકે.મહાવીર જોર દઈને કહે સાધકને કે નહિ, શરણ આવવાની જરૂર જ નથી, તો જ લોકોને લાગશે કે આ વ્યક્તિ બરાબર છે. પરંતુ આ અસ્વીકારમાં સાધકના વિકાસના દરવાજા બંધ થઇ જાય છે. કૃષ્ણમૂર્તિ એટલે કહે છે કે કોઈની શરણમાં જવાની જરૂર નથી. આના કારણે અહંકારી સાધક પ્રસન્ન થાય છે કે વાહ આમને કોઈ વાત સાચી કરી. પરંતુ આના કારણે લોકોના અહંકારની ચિકિત્સા થવી અઘરી છે. હવે તો એવો સમય આવ્યો છે કે સાધુને કહેવું પડશે કે હું આપની શરણમાં આવ્યો છું મને સ્વીકાર કરો. કૃષ્ણના યુગમાં સત્યની પ્રાપ્તિ સરળ, મહાવીર વખતે કઠિન અને હવે તો લગભગ અસંભવ. યુગ આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિએ કોઈને સહયોગ પહોંચાડવો હોય તો અત્યંત કઠિન છે. કૃષ્ણની માફક બોલાવીને સહયોગ દેવો તો કઠિન છે જ, મહાવીરની જેમ, પોતાની મેળે કોઈ જાય તો સહયોગ કરવો કઠિન છે હવે તો સિદ્ધને કહેવું પડશે સાધકને કે હું આપણી શરણમાં આવું છું. આ આધ્યાત્મિક વિકૃતિ છે.
શરણનું કેમ આટલું મહત્વ છે – શરીરની દ્રષ્ટિએ સમજવાની કોશિશ કરીએ શરીરની મુદ્દાઓની ભારે અસર થાય છે. ભારતીય યોગમાં એક પ્રયોગ છે – શવાશન. અર્થ છે – પૂર્ણ સમર્પિત શરીરની દશા. અત્યંત શિથિલ દશા છે. એનાથી ઉલ્ટી સ્થિતિ ભારતીય ધર્મ પરંપરામાં છે સાષ્ટાંગ પ્રણામ કરવાની.આ મુદ્રા પણ અદભૂત છે. આ વિધિમાં પુરા શરીરને સંપૂર્ણ સમર્પણ ભાવથી શરીરના અંગોને જમીન પર છોડી દેવામાં આવે છે. આ શરણાગતિની શારીરિક સ્થિતિ છે. આ માત્ર નમસ્કાર એક વિધિ માત્ર નથી. આ અદભૂત વૈજ્ઞાનિક સત્યોથી ભરેલો પ્રયોગ છે જે અનેક રહસ્યોથી ભરેલો છે. જો વ્યક્તિ શરીરના બધા અંગોને ઢીલા છોડી, જમીનને અડાળી દેવામાં આવે અને સમતલ પૃથ્વી પર સૂઈ જવામાં આવે તો રાતના ઊંઘમાં ઉર્જા અને શક્તિ મળે છે, જગતની શક્તિઓ આપણામાં પ્રવેશ કરે છે. શરીર ઉભું હોય છે તો સાથે અહંકાર પણ ઉભો હોય છે. સુઈ જવાથી માત્ર શરીર જ નહિ, અહંકાર પણ સુઈ જાય છે, અહંકારનું વિસર્જન થાય છે. પાવલિતાને પ્રયોગ કર્યા છે. થાકેલા માણસોને પૂનઃ સ્ફૂર્તિમાં લાવવા માટે ગાયની નીચે સૂઈને કરવાની વાત કરી. સૂવા માત્રથી અહંકાર ઢીલો થવા લાગે છે. ફ્રેન્ચ ખોજી પિરામિડ પર અનુસંધાન કર્યું છે. તમે ઉભા હોવ છો તો ચિત્તની આકૃતિ અલગ હોય। બોવિસ એનું નામ છે. દસ વર્ષથી શોધ કરે છે.બિલાડી કે ઉંદર પિરામિડમાં ફંસાઈ જાય છે તો મરી જાય છે ત્યારે સૂકાઈ જાય છે પણ સડતો નથી. પિરામિડની આકૃતિ આટલું કામ કરી શકે જ્યામિટ્રિક આકૃતિનો અદભૂત પ્રભાવ છે. બહારની આકૃતિ આટલું પરિવર્તન લાવી શકે તો આંતરિક આકૃતિનું તો કહેવું જ છું. શરણાગતિ આંતરિક આકૃતિને બદલવાની પ્રાયોગિક વિધિ છે. ચિત્તમાં પણ જ્યામિટ્રિક ફિગર હોય છે. હું શરણમાં આવું છું – આ ભાવ અંતરની આકૃતિ બદલી નાખે છે. જીવનમાં રૂપાંતરણ ઘટિત થાય છે. આપણા અંતરમાં પણ આકૃતિઓ છે, ચેતના પણ ભાવ અનુસાર રૂપ લે છે.
લગભગ વીસ વર્ષ પહેલાની વાત છે. વિજ્ઞાનને હલાવી દીધું છે.દિમિત્રી દૉઝોનોવ નામનો એક ખેડૂત જમીનથી ચાર ફુટ ઉપર ઉઠી જાય છે. દસ મિનિટ સુધી જમીનથી અધર ગુરુત્વાકર્ષણની પરે અટકેલો રહે છે. વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધ – રાજ છું – એક – સમર્પણ ભાવ – પરમાત્માના હાથમાં મને છોડું છું. હું સંપૂર્ણ સમર્પિત થઇ જાઉં છું. પોતાને ભૂલી શકું છું અને પરમાત્મા માત્ર છે એવો ભાવ કરું છું. ત્યારે આ પ્રયોગ કામ કરે છે. જમીન પોતાના નિયમો બદલી નાખે તો પ્રકૃતિના કોઈ પણ નિયમો બદલી શકાય છે. જે વ્યક્તિ અરિહંતની શરણ જાય તેની કામવાસનાની પકડ પણ ઢીલી પડી શકે છે.શરીરની માંગ છૂટી જાય. મહાવીર અને બુદ્ધની પદ્માસન અને સિદ્ધાસન આકૃતિ પેરામેડિકલ છે. પિરામિડની આકૃતિ બને છે. આ આકૃતિમાં પ્રકૃતિના નિયમો છૂટી જાય છે અને પરમાત્માના નિયમો કામ કરે છે. શરત માત્ર એટલી કે આપણે પોતાનો અહંકાર વિરાટના ચરણોમાં સમર્પિત કરી શકીએ. શરણાગતિની પોતાની આકૃતિ છે, અહંકારની પોતાની આકૃતિ હોય છે. અહંકારી સદા ભયભીત રહે છે અને શરણાગત સદા ભયમુક્ત રહે છે.
નમસ્કારથી શરુ થાય છે અને શરણાગતિથી પૂર્ણ થાય છે.
ત્રણ વસ્તુઓ લાવે છે શરણાગતિ – એક – ઇનર જ્યામિટ્રિક – આંતરિક ચિત્ત દશાને અને ચિત્તની આકૃતિઓને બદલી નાખે છે. બે – તમને પ્રકૃતિના સાધારણ નિયમોથી બહાર લઇ જાય છે અને દિવ્ય નિયમો સાથે જોડી દે છે. ત્રણ – શરણાગતિ તમારા જીવન દ્વારોને પરમ ઉર્જા તરફ ખોલી નાખે છે. વ્યક્તિ જયારે સમર્પિત થાય છે ત્યારે દિવ્ય ઉર્જા એના તરફ પ્રવાહિત થાય છે. અહંકારી દીન છે જેને પરં ઉર્જા સાથે સંબંધ તોડી નાખ્યા છે. શરણાગતિ કરનાર ભાગ્યશાળી છે કે જેને પરમ ચેતના સાથે પોતાના સંબંધો જોડી દીધા છે.લડો અથવા છોડો – અનંત શ્રોતની આકૃતિઓ છે – અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ જેનાથી આપણે પરિચિત છીએ – મૂળ તત્વ નિરાકાર છે. શરણાગતિમાં શર્તો ન હોય એટલી એની અસર વધારે થશે. જડ વસ્તુઓને નમસ્કાર કરવા કરતા જાગૃત પુરુષોના ચરણોમાં નમસ્કાર કરવામાં વધુ લાભ છે.એમાં અહંકાર વધુ નષ્ઠ થાય છે. કૉઝમિક ઉર્જા સામે સમર્પિત થઇ જાઓ.