આર્થિક સમજણથી આધ્યાત્મિક વૃદ્ધિ સુધી

સાધના યાત્રા : આઠમો દિવસ

તારીખ : ૨૪ એપ્રિલ, ૨૦૨૫

આજનો દિવસ પણ સાધનામય રહ્યો. ધ્યાન અને સ્વાધ્યાયનો ક્રમ નિયમિત રીતે શિસ્તબદ્ધ રીતે પૂર્ણ થયો.

બપોરે પન્નાલાલજીના નિવાસસ્થાને ગોચરી માટે ગયો. સાંજે જોહરીલાલજી અને ચંદ્રાબહેન દર્શનાર્થે આવ્યા. ગોચરી માટે નિવેદન કરતાં તેમણે કાલે લાભ આપવાનું નક્કી કર્યું.

આજ દિવસમાં મુકેશજીના ઘરે પડેલા એક પુસ્તક પર નજર પડી. વાંચવા માટે ઉઠાવ્યું અને ત્રણથી ચાર કલાકમાં તેનું સારતત્વ સમજાઈ ગયું.

પુસ્તક હતું: ‘ધન-સંપત્તિનું મનોવિજ્ઞાન’. આ પુસ્તકનો મર્મસંદેશ સરળ ભાષામાં અહીં રજૂ કરું છું:

ધન માત્ર ગણિત નથી – તે આપણી ભાવનાઓ, મનોભાવો અને વ્યવહારો સાથે ઊંડાણથી સંકળાયેલું છે.

મોર્ગન હાઉઝલની આ પુસ્તક જણાવે છે કે ધનવાન બનવા કરતાં ધન સાથે જીવવાની સમજ અને સંતુલન વધારે મહત્વપૂર્ણ છે. આ પુસ્તક આ બાબત પર ભાર મૂકે છે કે ધનનું વ્યવસ્થાપન બુદ્ધિથી નહિ પરંતુ વર્તન અને વ્યવહારથી નિયંત્રિત થાય છે.

1. વસ્તુઓના માલિક બનો, ગુલામ નહિ:

જેટલી વધુ વસ્તુઓ, એટલી વધુ ચિંતા. અનાવશ્યક વસ્તુઓમાંથી મુક્તિ મેળવો એ જ સાચી સ્વતંત્રતાની શરૂઆત છે.

2. ધનનો સાચો લાભ:

સમય અને વિકલ્પનો સ્વતંત્ર ઉપયોગ. સંપત્તિનું મૂલ્ય તમારા ખાતામાં કેટલી રકમ છે એથી નહિ, પણ તમે તમારા સમય પર કેટલો કાબૂ રાખો છો એથી નક્કી થાય છે.

3. ‘પૂરતું’ કેટલું છે એ જાણવું અમૂલ્ય છે:

જે તમને લાલચથી અને પસ્તાવાથી બચાવે – એ જ સાચું 'પૂરતું'.

4. પ્રતિષ્ઠા અને સંબંધો ધનથી શ્રેષ્ઠ છે:

રજત ગુપ્તાનું લાલચ તેમને જેલ સુધી લઈ ગયું. જેલમાંથી બહાર આવી એમને કહ્યું— "ક્યારેય કોઈ સાથે વધુ આસક્ત ન થાઓ." પ્રતિષ્ઠા, સ્વતંત્રતા, પરિવાર, મિત્રતા અને આત્મસન્માન – એ સૌથી અમૂલ્ય છે. એમને ગુમાવીને મેળવેલું ધન વ્યર્થ છે.

5. સંયમ અને સંતુલન એટલે ધન વ્યવસ્થાપનની ચાવી:

બચત માત્ર ગણનાત્મક આયોજન નહિ પરંતુ માનસિક કસરત છે. જો તમે દેખા દેખી કરવાથી દૂર રહી શકો, તો સંપત્તિ ઊભી કરી શકો છો.

6. વડીલોએ શીખવેલા પાઠ:

એક સર્વે અનુસાર, હજારો વડીલ અમેરિકીઓમાંથી કોઈએ પણ ક્યારેય એવું નથી કહ્યું કે "ધન સુખ આપે છે." તેઓએ મહત્વ આપ્યું – સંબંધો, અર્થપૂર્ણ જીવન અને આત્મિક સંતોષને.

*ધન બાબતે કેટલાક વ્યવહારિક પાઠ:*

૧. વિનમ્ર બનો, દેખાવથી દૂર રહો.

૨. જે મળ્યું છે તે પૂરતું છે એવો ભાવ કેળવો.

૩. તમારા સમય પર કાબૂ મેળવવા માટે ધન વાપરો, શોષણમય જીવનશૈલી માટે નહિ.

૪. સરખામણીઓથી દૂર રહો.

૫. બચતની ટેવ બનાવો.

*નિષ્કર્ષ:*

ધન એ સાધન છે, સાધ્ય નહિ. જો તમે ધનને સુખ આપનાર માર્ગ બનાવી શકો અને તણાવનું નિમિત્ત નહિ, તો એ જ સાચી સમજ છે. આ પુસ્તક આપણને કરોડપતિ બનવાની રીત શીખવતું નથી, પણ સંતુલિત અને અર્થસભર જીવન કેવી રીતે જીવી શકાય તે શીખવે છે – જ્યાં આપણે આપણા સમય, સંબંધો અને આરોગ્ય પર નિયંત્રણ રાખી શકીએ.

> "ઓછું બોલો, વધુ સાંભળો અને જેટલું જરૂર છે એટલું જ ખર્ચ કરો – એ જ જીવનનું સંતુલિત રોકાણ છે."